ارز دیجیتال به بیان ساده
ارز دیجیتال ، ارزهایی هستند که از رمزنگاری (Cryptography) برای امنیت، صحت پرداخت‌ها و عملکرد خود استفاده می‌کنند.
سایت‌های فارسی‌زبان برای اشاره به ارزهای رمزنگاری‌شده (Cryptocurrency) از نام‌های زیر نیز استفاده می‌کنند:
- رمز ارز
- ارز رمزی
- ارز رمزپایه
- کریپتوکارنسی
- ارز دیجیتال
- ارز مجازی
در واقع ارزهای دیجیتال دسته گسترده‌ای ارزها هستند و ارزهای رمزنگاری شده (یا اصطلاحا کریپتوکارنسی‌ها) به عنوان زیردسته این ارزها محسوب می‌شوند.
ارزهای دیجیتال ارزهایی هستند که فقط بصورت دیجیتال وجود دارند، به صورت دیجیتال نگهداری و منتقل می‌شود. این ارزها شکل فیزیکی ندارند، گرچه می‌توان کلید خصوصی آنها را بطور مثال روی یک کاغذ چاپ کرد. (کلید خصوصی، مانند یک رمز است)
نقل و انتقال ارزهای دیجیتال از طریق کیف پول‌های نرم‌افزاری که روی موبایل و کامپیوتر نصب می‌شوند انجام می‌شود. البته کیف پول‌های سخت‌افزاری که برخی از آنها شکلی مشابه فلش مموری دارند نیز برای این ارزها ساخته شده است.
معروف‌ترین ارز دیجیتال، بیت کوین است که احتمالا نام آن را شنیده‌اید.
بیت کوین مانند تمام ارزهای دیگر دنیا دارای ارزش است. برخی کشورها بیت کوین را به عنوان کالا دسته‌بندی کرده‌اند و برخی دیگر به عنوان ارز دیجیتال، قوانینی برای آن وضع کرده‌اند.
اما چه بیت کوین را به عنوان یک کالا یا دارایی دیجیتال در نظر بگیریم و چه به عنوان یک ارز، بیت کوین ارزش بالایی پیدا کرده و حجم معاملات روزانه آن به میلیاردها دلار می‌رسد.
تکنولوژی ارزهای دیجیتال (و به خصوص تکنولوژی بلاک چین) استفاده‌ها و کاربردهای بسیار زیادی دارد که در ادامه به شما توضیح خواهیم داد.
شرح ساده ارزهای دیجیتال
اگر بخواهیم یک ارز دیجیتال مانند بیت کوین را با ساختار فعلی پول و سیستم بانکی شرح دهیم، می‌توان گفت:
- کیف پول بیت کوین معادل حساب بانکی شماست. کیف پول ارز دیجیتال، یک نرم‌افزار است که می‌توان روی موبایل یا کامپیوتر نصب کرد.
- آدرس بیت کوین معادل شماره حساب بانکی یا شماره کارت‌تان است. آدرس بیت کوین را از کیف پول می‌گیرید.
- بلاک چین، معادل سیستم بانکی است که تراکنش‌ها در آن نگهداری و مدیریت می‌شوند. بلاک چین را می‌توان یک دیتابیس (پایگاه داده) بزرگ دانست.
با این حساب برای ارسال بیت کوین، باید کیف پول‌تان را باز کنید، وارد بخش ارسال شوید، آدرس بیت کوین طرف مقابل را وارد فیلد گیرنده کنید، رقم را وارد کنید و ارسال را بزنید، به همین سادگی!
برای دریافت بیت کوین، باید کیف پول‌تان را باز کنید، وارد بخش دریافت شوید، آدرس بیت کوین را بردارید و آنرا به شخص یا سایتی که قصد دارد برای شما بیت کوین بفرستد بدهید.
در سیستم بانکی، کار پردازش تراکنش‌ها، نگهداری موجودی و همه کارهای مرتبط را سیستم بانکی و بانک مرکزی انجام می‌دهد.
اما بیت کوین دارای چنین سیستمی نیست. بیت کوین شبیه یک سیستم خودمختار است. شبکه بیت کوین شامل هزاران کامپیوتر و دستگاه ماینر است که در سرتاسر دنیا پراکنده هستند. تایید تراکنش‌ها و بروزرسانی موجودی‌ها توسط این سیستم انجام می‌شود.
در شبکه بیت کوین ، همه کامپیوترهای متصل به شبکه یک نسخه از داده‌ها (بلاک چین بیت کوین) را دارا هستند.
زمانی که یک تراکنش بیت کوین به شبکه ارسال می‌شوند و توسط ماینرها (استخراج‌کنندگان) تایید می‌شود، این تراکنش در بلاک چین ذخیره می‌شود و غیرقابل تغییر باقی می‌ماند.
بنابراین بلاک چین را می‌توان یک پایگاه داده دانست که در هزاران دستگاه در سرتاسر دنیا ذخیره شده و برای اینکه تغییری در این دیتابیس ایجاد شود باید همه کامیپوترهای وصل شده به شبکه آنرا تایید کنند.
همین ساختار فوق‌العاده باعث شده تا سیستمی ایجاد شود که نیاز به بانک یا نهاد مرکزی برای پردازش و نظارت وجود نداشته باشد.
بیت کوین از سال 2009 توسط فرد یا گروهی ناشناس ایجاد شده که هنوز هویت واقعی آن مشخص نیست.
این تعریف، ساده‌ترین شرح از شیوه کارکرد بیت کوین و بلاک چین آن بود ولی جزییات بسیار ریز و فنی وجود دارد که در بخش استخراج در ادامه می‌توانید آنها را بخوانید.
ارز دیجیتال چگونه کار می‌کند؟
همانطور که عنوان شد، بیت کوین و ارزهای دیجیتال دیگر به عنوان اختراعی جانبی در حین کار کردن روی پروژه پول دیجیتالی به وجود آمدند. این پروژه به دنبال تولید روشی بود که طی آن در بسترهای دیجیتالی، امکان تبادل و تراکنش مالی مقدور شود اما این سیستم، سیستمی متمرکز بود. در‌حالی‌که بیت کوین و انواع ارز دیجیتال در بستری کاملا غیرمتمرکز قابل‌استفاده هستند و این دستاوردی تصادفی است که در طی کار کردن روی تولید پول دیجیتالی به دنیا معرفی شد. از مزایای سیستم و شبکه غیرمتمرکز می‌توان به این موضوع اشاره کرد که تمام تراکنش‌ها در بستر بلاک چین و شبکه‌ای که ارزهای دیجیتال در آن رد و بدل می‌شوند مانند یک دفتر کل حسابداری بسیار بزرگ است. در این دفتر کل بزرگ، تمام تراکنش‌هایی که از سوی کاربران صورت می‌گیرد، کاملا در شبکه ثبت می‌شود و همه از آن خبر دارند. در این صورت، امکان ایجاد تغییر در اطلاعات ثبت‌شده در سیستم و دستکاری آنها وجود نخواهد داشت. هر تراکنش جدیدی که قرار است در سیستم به ثبت برسد باید مورد تایید تمام کاربرانی باشد که در شبکه بلاک چین و شبکه‌های مشابه آن با عنوان گره شناخته می‌شوند.
ارزهای دیجیتال چگونه تولید می‌شوند؟
انواع ارزهای دیجیتال از طریق استخراج کردن از سوی کارشناسانی تولید می‌شوند که آنها را با روش‌هایی پیچیده و رایانه‌هایی مجهز، تولید یا به عبارت بهتر استخراج می‌کنند. در مسیر استخراج ارز دیجیتال، چیزی به نام هَش وجود دارد. هَش، در واقع نوعی مکانیزم است که هر بلوک اطلاعاتی در شبکه بلاک چین را به بلوک قبلی خود مرتبط می‌کند. استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتالی با تولید هر بلوک و اضافه کردن آن به بلاک چین، کار خود را پیش می‌برند. برای اینکه بتوان، ارزهای دیجیتال را استخراج کرد نیاز به رایانه‌های پیشرفته وجود دارد. ضمن اینکه این فرایند، برق بسیار زیادی هم مصرف می‌کند. مصرف برق زیادی که در حین استخراج ارزهای دیجیتال به کار گرفته می‌شود، باعث شده تا دلمشغولی بزرگی برای ماینرها یا همان استخراج‌کنندگان پول دیجیتال به وجود آید. برخی از دولت‌ها هم معتقدند که این حجم از الکتریسیته برای هر کشوری، هزینه زیادی به همراه خواهد داشت.
چرا بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال ایجاد شد؟
شاید مهمترین دلیل ایجاد ارزهای دیجیتال این باشد که نیاز به وجود سیستمی بهتر و کارآمدتر برای پرداخت‌ها، مدیریت پول و بطور کلی سیستم مالی احساس می‌شد.
وقتی همه‌چیز در حال دیجیتال شدن است، چرا یک پول و ارز، به شکل دیجیتال درنیاید؟
در واقع می‌توان دیجیتال شدن پول را سیر تکامل طبیعی پول دانست.
قرن‌ها پیش پول به شکل کنونی وجود نداشت و انسان رفته رفته از مبادله کالا در ازای کالا، به سکه، به اسکناس، به کارت بانکی و سپس به ارز دیجیتال رسیده است.
بسیاری از چیزها این سیر تکامل را طی می‌کنند.
مهم این است که ما آماده تغییر و پذیرش باشیم تا از سایرین جا نمانیم.
چند مدل ارز دیجیتال داریم؟
ارزهای دیجیتال از تنوع زیادی برخوردار هستند. بیشتر آنها کارکرد و ویژگی‌های مشابهی دارند. معروف‌ترین آنها بیت کوین است. اما موارد و گزینه‌های مشهور دیگری هم در دنیای ارزهای دیجیتال وجود دارد که از آنها می‌توان به ریپل (Ripple)، اتریوم (Ethereum)، لایت‌کوین (Litecoin) و مونِرو (Monero) اشاره کرد. این ارزهای دیجیتالی، مشهورتر از گزینه‌های دیگر بازار هستند و به نوعی رهبران بازار ارزهای دیجیتالی به شمار می‌روند. شاید برای‌تان این سوال به وجود آمده باشد که وضعیت ارز دیجیتال در ایران به چه ترتیب است. در ایران هم مانند سایر نقاط دنیا، ارزهای دیجیتال مورد بررسی افراد خبره‌ای مانند مهندسان، سرمایه‌گذاران و از همه مهم‌تر دولت قرار گرفته‌اند. البته فعلا به شکل رسمی و قانونی، خبری درباره استفاده و کاربرد این ارزها مطرح نشده است. اخباری درباره اینکه دولت، به زودی، ارز دیجیتال مخصوص به خود را راهی بازار می‌کند هم در میان اخبار منتشر شده بود اما اینکه چنین قضیه‌ای تا چه اندازه جدی باشد، چندان مشخص نیست. در هر حال، نخبگان و کارشناسان زیادی در ایران هم در حال بررسی ارزهای دیجیتال و کارکردهای آن هستند.
چگونه از ارزهای دیجیتال استفاده کنیم؟
اولین قدم برای شروع استفاده از ارزهای دیجیتال این است که ابتدا نحوه کارکرد آنها را بدانید، با جنبه‌های مختلف آشنا شوید و ریسک‌ها را بشناسید.
اما اگر از مباحث تئوری خسته شدید و می‌خواهید با شیرجه زدن در این دنیا اولین تجربیات را بدست آورید، اولین قدم این است که یک کیف پول نصب کنید.
با کیف پول، می‌توانید این ارزهای دیچیتال را دریافت کنید، نگهداری کنید و یا برای دیگران بفرستید. (بخش کیف پول را در ادامه ببینید)
از ارزهای دیجیتال می‌توان برای پرداخت، سرمایه‌گذاری و معامله‌گری استفاده کرد. با این حال، فروشگاه‌های کمی در دنیا و اینترنت هستند که این ارزها را به عنوان روش پرداخت قبول می‌کنند.
آیا می‌توان مثلا با بیت کوین یک ماشین خرید؟ از نظر تئوری بله ولی همه‌چیز به این بستگی دارد که طرف مقابل شما بیت کوین قبول می‌کند یا نه! وقتی شخص مقابل حتی مفهوم بیت کوین را نداند، پس شما نیز چنین پیشنهادی نمی‌کنید.
اگر بیت کوین را مانند دلار، یک ارز در نظر بگیرید، بسیاری از مفاهیم برای شما ساده‌تر خواهد بود. اگر بخواهید با دلار معامله کنید، باید شخص مقابل شما دلار را به عنوان روش پرداخت بپذیرد.
استخراج بیت کوین در ابتدای راه‌اندازی آن در سال‌های 2009 و 2010 ساده بود و سرمایه‌ای لازم نداشت ولی امروزه دیگر فقط با دستگاه‌هایی که چندده میلیون قیمت دارند می‌توان آنرا استخراج کرد.
کوین و توکن
کریپتوکارنسی خود دارای دو دسته توکن (Token) و کوین (Coin) است، اساسی‌ترین تفاوت این دو این است که توکن‌ها دارای بلاک چین اختصاصی نیستند و بر پایه یک بلاک چین دیگر همانند اتریوم (ethereum) ایجاد می‌شوند، اما کوین‌ها بلاک چین اختصاصی خود را دارند. با این حال برخی از افراد هستند که این دو مفهوم را برای ارزهای مختلف بکار می‌برند.
به هر حال، وقتی حرف از کوین و توکن می‌شود، منظور ما ارز دیجیتال است.
هر کریپتوکارنسی، چه توکن باشد و چه کوین، در واقع چیزی بیش از یک رشته کد روی بلاک چین نیست.
نکته جالب درباره کریپتوکارنسی‌ها این است که وقتی گفته می‌شود شخصی 1 بیت کوین دارد، این بیت کوین به شکل فایل موجود نیست. شما نمی‌توانید به یک شی فیزیکی یا حتی یک فایل اشاره کنید و بگویید “این یک بیت کوین است”.
بلکه فقط سوابق تراکنش‌ها و آدرس‌ها هستند که روی بلاک چین وجود دارند که موجودی‌شان کم یا زیاد شده است. با خرید بیت کوین از شخص دیگر یا هر انجام هر تراکنش، اطلاعات در یک دفتر کل عمومی که همان نام بلاک چین نام دارد نگهداری می‌شود.
موضوعات مختلف ارزهای دیجیتال
- کیف پول ارزهای دیجیتال
- استخراج ارزهای دیجیتال
- معاملات ارزهای دیجیتال
- امنیت ارزهای دیجیتال
کیف پول ارزهای دیجیتال (Wallets)
همانطور که شما اسکناس و پول‌هایتان را در یک کیف پول جیبی نگهداری می‌کنید، نگهداری و مدیریت ارزهای دیجیتال نیز نیاز به یک کیف پول دارد. بنابراین اولین قدم برای استفاده از ارزهای دیجیتال این است که یک کیف پول مناسب، امن و مطابق نیازهای خودتان ایجاد کنید.
یکی از ویژگی‌های تکنولوژی بلاک چین و ارزهای دیجیتال، غیرمتمرکزسازی و تسهیل دسترسی همه افراد کره زمین به خدمات مالی است. به همین دلیل کیف پول ارزهای دیجیتال همانند یک حساب بانکی نیست که نیاز باشد فرمی پر کنید یا اینکه حداقل موجودی داشته باشید و یا اینکه کسی بر حساب شما نظارت کند.
این آزادی اما بهایی نیز دارد: مسئولیت شما بسیار بیشتر می‌شود. زیرا والت‌ها کلید خصوصی (Private key) شما را نگهداری می‌کنند و اگر این کلید خصوصی گم شود، به سرقت برود و به هر دلیلی از دسترس شما خارج گردد، موجودی ارز دیجیتال شما دیگر قابل بازیابی نخواهد بود. بنابراین در دنیای ارزهای دیجیتال، بسیاری از اشتباهات غیرقابل برگشت هستند.
دسته‌بندی کلی ولت‌ها
ولت‌ها انواع مختلفی دارند و اغلب آنها را به صورت رایگان می‌توان ایجاد کرد.
ولت‌های تحت وب: سایت‌هایی که در آنها یک کیف پول می‌سازید و مدیریت کیف پول از طریق همان سایت انجام می‌شود. در برخی از این سایت حتی نیاز به وارد کردن نام و ایمیل نیست و می‌توان با چند کلیک ساده کیف پول را ایجاد کرد.
ولت‌های موبایلی: بصورت اپلیکیشن‌های موبایل اندرویدی یا IOS وجود دارند که امکان مدیریت ارزهای دیجیتال را از طریق موبایل‌ها فراهم کرده‌اند.
ولت‌های دسکتاپ: نرم‌افزارهای قابل نصب یا پرتابل هستند که روی کامپیوترهای ویندوزی، مک، لینوکس و… نصب می‌شوند. طبیعتا این نرم‌افزارها نیز برای ارسال ارز دیجیتال نیاز به اتصال اینترنت دارند.
ولت‌های سخت‌افزاری: اغلب این والت‌ها تقریبا به اندازه یک فلش مموری هستند و جز امن‌ترین و بهترین والت‌ها محسوب می‌شوند. این والت‌ها را می‌توان به سایر دستگاه‌ها متصل کرد و موجودی ارز دیجیتال را مدیریت نمود.
ولت‌های آفلاین: تکنولوژی ارزهای دیجیتال به صورتی است که حتی می‌توان مقادیر بسیار زیادی ارز دیجیتال را روی یک کاغذ نگهداری کرد. کافیست کلید خصوصی ارز موردنظر را از طریق سایت‌هایی که امکان ساخت کیف پول کاغذی می‌دهند پرینت بگیرید و جای امنی نگهداری کنید، سپس ارز دیجیتال را به آدرس آن والت ارسال کنید.
حتی اگر 10 سال بعد هم آن کاغذ را بیرون آورید موجودی آن در بلاک چین ذخیره شده و می‌توانید با Import کردن کلید خصوصی به یک والت، به موجودی آن دسترسی داشته باشید (اگر شبکه ارز ذخیره شده به کلی از بین نرفته باشد).
استخراج ارزهای دیجیتال
به دلیل اینکه ارزهای دیجیتال دارای مرکزیت نیستند و هیچ‌کس به عنوان کلیددار یا مسئول یا مدیر این ارزها وجود ندارد، باید مکانیزمی باشد تا از طریق آن، کار تایید تراکنش‌ها، امن‌سازی شبکه و ایجاد ارزهای جدید در آن شبکه انجام شود.
استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال دقیقا همین کار را می‌کنند: آنها با دستگاه‌های مخصوص استخراج ارز، علاوه بر تایید تراکنش‌ها، کار تولید ارزهای جدید را نیز بر عهده دارند.
بنابراین فرایند استخراج ارزهای دیجیتال در واقع فرایند تایید تراکنش‌های انجام گرفته در شبکه آن ارز و تولید ارز است.
استخراج ارز از قوانین مشخص و ثابت ریاضی تشکیل شده و کسی که در حال استخراج ارز است، نمی‌تواند دسترسی غیرمجازی به تراکنش‌ها داشته باشد یا خارج از فرایند شکل گرفته، ارز را تولید کند.
استخراج‌کننده ارز فقط یک نرم‌افزار در حال اجرا و متصل به اینترنت را می‌بینید که معمولا به یک استخر استخراج (اصطلاحا mining pool) وصل شده و دستگاه نیز با سروصدای زیاد در حال کار است ولی در پشت این فرایند، محاسبات ریاضی در حال انجام است تا یک بلاک استخراج شود.
بنابراین استخراج‌کنندگان یا ماینرها با اجرا کردن نرم‌افزارهای خاصی روی دستگاه‌های استخراج ارز، فرایند ماینینگ را به پیش می‌برند.
استخراج ارز کاری نسبتا پیچیده است که البته وجود نرم‌افزارهایی با رابط‌های کاربری ساده این کار را تا حدودی آسان می‌کند، با این حال ورود به حوزه استخراج ارز نیازمند داشتن دانشی بالا از ارزهای مختلف، الگورتیم‌ها، دستگاه‌ها، نرم‌افزارها و راهکارهای در دسترس و احتمالا داشتن مهارت در سرهم‌بندی ریگ‌ها و سخت‌افزارهاست.
شاید تبلیغاتی در مورد استخراج ارز با مرورگر یا با نصب یک نرم‌افزار روی کامپیوتر شخصی دیده باشید که ادعا می‌کنند از استخراج ارز روی کامپیوتر و لپ‌تاپ شخصی خود می‌توانید سود بدست آورید ولی در واقع استخراج سودآور ارزهای دیجیتال همانند بیت کوین و اتریوم نیازمند سرمایه‌گذاری بالاست و فعالیتی گسترده محسوب می‌شود.
پس انتظار کسب سود از استخراج ارز با کامپیوتر و دستگاه‌های معمولی را از سر بیرون کنید. اگر هم سودی حاصل شود یا بسیار ناچیز است یا از طریق زیرمجموعه‌گیری کسب شده است.
معاملات ارزهای دیجیتال
با تکنولوژی بلاک چین ارزهای به وجود آمده که ارسال پول از یک نقطه کره زمین به نقطه دیگر آن، بسیار سریع و با کمترین کارمزد ممکن انجام می‌شود. برخی تصور می‌کنند تسهیل ارسال پول و مجازی سازی ارزها تنها کاربرد بلاک چین است، در صورتی که اینگونه نیست و بلاک چین کاربردهای بسیار زیادی در انواع صنایع و حوزه‌ها دارد که در بخش بعدی به آن می‌پردازیم.
ارزهای دیجیتال در صرافی‌ها و پلتفرم‌هایی که دارای قوانین و شرایط مختلف هستند معامله می‌شود. بیشتر ارزهای مطرح بازار دارای گردش روزانه و حجم معاملات بسیار زیادی هستند،
این حجم معاملات فقط مربوط به صرافی‌ها و پلتفرم‌های معاملاتی می‌شود که در سایت coinmarketcap.com لیست شده است
با در نظر گرفتن این حجم عظیم پول که روزانه جابجا می‌شود هر معامله‌گری که قبلا در سایر بازارها مانند بازار سهام، بازار ارزهای بین‌المللی، آتی سکه و… بوده به فکر کسب سود از معاملات این ارزها می‌افتد. به همین دلیل افراد زیادی به عنوان تریدر به خرید و فروش این ارزها مشغول هستند.
مفهومی با نام ICO
برخی از پروژه‌های بلاک چین برای پیشبرد برنامه‌های خود و ارائه یک محصول یا سرویس خاص، اقدام به جذب سرمایه از طریق فروش توکن ارز دیجیتال می‌نمایند. به این فرایند ICO گرفته می‌شود و از طریق ICO ها طی سال‌های 2017 و 2018 میلیاردها دلار سرمایه برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها سرمایه جمع‌آوری شده است.بسیاری از ICO ها بر پایه بلاک چین اتریوم ایجاد می‌شود.
به خاطر اینکه اغلب ICO ها در سطح جهانی و روی پلتفرم اتریوم اجرا می‌شوند، اغلب سرمایه‌گذاران در کشورهای مختلف می‌توانند روی این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
امنیت ارزهای دیجیتال
رشد بلاک چین و ارزهای دیجیتال با هیجان زیادی همراه بود. نوآوری‌های حوزه تکنولوژی و پارادایم‌های جدید معامله‌گری، جمعیت زیادی را به سمت این بازار کشاند. وقتی چنین اتفاقی در یک حوزه رخ می‌دهد معمولا کلاهبرداران و افراد سوءاستفاده‌گر نیز جذب بازار می‌شوند.
از شکل‌گیری بیت کوین در سال 2009 تا نیمه اول سال 2018 جمعا بیش از 1.1 میلیارد دلار ارز دیجیتال دزدیده شده است!
کلاهبرداری‌ها و دزدی‌های بسیار زیادی در ارزهای دیجیتال اتفاق می‌افتد، بنابراین اطلاع از ریسک‌ها و توجه به توصیه‌های امنیتی بسیار مهم است.
یک اشتباه کوچک می‌تواند سرمایه شما را از بین ببرد. پس به دلیل ویژگی‌هایی که این ارزها دارا هستند، باید به امنیت آنها توجهی ویژه داشت.
کلاهبرداری‌ها، بدافزارها و حملات فیشینگ سه تهدید عمده در حوزه امنیت ارزهای دیجیتال هستند.
توصیه‌های کلی برای حفظ امنیت ارز دیجیتال
- برای ساخت کیف پول از سایت‌های مشکوک که از آنها شناختی ندارید استفاده نکنید
- کیف پول‌های نرم‌افزاری و موبایلی راهی برای برگشت موجودی ارز دیجیتال ندارند. بنابراین باید حتما از کیف پول بک‌آپ (پشتیبان) بگیرید تا در صورت حذف شدن نرم‌افزار یا خراب شدن دستگاه، ارز دیجیتال شما از بین نرود.
- سایت‌های مهمی مثل صرافی‌ها، سایت کیف پول‌ها را در مرورگر خود Bookmark کنید تا وارد صفحات جعلی فیشینگ (صفحاتی که اطلاعات شما را می‌دزدند) نشوید.
- کلید خصوصی کیف پول‌تان را به هیچ‌کس ارسال نکنید.
- کیف پول‌هایی بسازید که امکان خروجی گرفتن از کلید خصوصی یا عبارت بازیابی را داشته باشند.
- به وعده‌هایی که برخی ICO ها یا سایت‌ها برای سود تضمین‌شده و بسیار بالا می‌دهند توجه نکنید. سود بالا و تضمین شده برای سرکیسه‌کردن افراد طماع است، طماع نباشید!
- به پیشنهادات سرمایه‌گذاری با سود عجیب و غریب، ارزهای دیجیتال گمنام، سایت‌هایی که ادعا دارند بدون هیچ‌کاری ارز دیجیتال دریافت می‌کنید توجه نکنید. اغلب آنها به دنبال کلاهبرداری یا سوءاستفاده از اطلاعات شخصی شما هستند.
